Een schitterend filmprogramma over Andy Warhol: Vanitas

SCHUNCK en Filmhuis De Spiegel hebben de handen ineengeslagen voor een mooi filmprogramma bij de tentoonstelling Andy Warhol: Vanitas.

Programmeur Immanuel Verhoeven van Filmhuis De Spiegel kan er úren over doorpraten: toen de vraag vanuit SCHUNCK kwam om een passende selectie aan films te maken bij de thematiek van Andy Warhol: Vanitas, ging voor hem de spreekwoordelijke zak met knikkers open.

Met thema’s als sterfelijkheid, vergankelijkheid en ijdelheid kun je als programmeur namelijk vele kanten op. Hij besloot het beste archief te raadplegen dat een programmeur kan hebben: zijn geheugen. Het resulteerde in vijf films (en eventueel een zesde, daarover later meer) die allemaal anders zijn, maar stuk voor stuk schitteren in schoonheid. De films zijn vanaf oktober (bijna) elke maand te zien, telkens op een zondagmiddag, vlak na de zondagsrondleiding. Zo kunnen bezoekers eerst naar de tentoonstelling, al dan niet met een rondleiding, en vervolgens aansluiten bij de film. Immanuel licht toe waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt, en wat de films zo bijzonder maakt.

Immanuel, wat kun je ons vertellen over de films? Waarom heb je voor deze specifieke films gekozen?

“We wilden eigenlijk films vertonen van Andy Warhol zelf, want veel mensen vergeten dat hij enorm belangrijk is geweest voor de filmwereld. Maar dat bleek qua rechten niet mogelijk. Toen ben ik verder gaan denken over het thema ‘vergankelijkheid’ en de schoonheid van het leven. De keuze voor werk van Jonas Mekas lag voor de hand, daarom zijn er maar liefst twee films van hem te zien de komende maanden. Mijn persoonlijke favoriet is ‘As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty’. Mekas was een persoonlijke vriend van Andy Warhol, en maakte samen met hem deel uit van de avantgardistische beweging in de jaren zestig in de VS. Hij was erbij toen Warhol ‘Empire’ filmde, die ook te zien is in de tentoonstelling.

‘As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty’ gaat over vergankelijkheid. Het is een filmdagboek dat Mekas in eerste instantie zonder plan maakte en uiteindelijk heeft geleid tot een transcendentale film over de schoonheid en zin van het leven. De film heeft veel liefhebbers wereldwijd, maar wordt amper nog vertoond. Wij zijn hier dus heel blij mee.”

En de andere film van Mekas, is die vergelijkbaar?

“Dat is ‘Diaries Notes and Sketches’, eveneens een filmdagboek, over de ondergrondse cultuur in New York in die tijd. Je ziet hoe Andy Warhol, maar ook bijvoorbeeld filmmakers als Carl Theodor Dreyer, Barbet Schroeder en Stan Brakhage te werk gingen. In de documentaire verschijnen veel beroemde figuren uit de Amerikaanse avant-garde. Maar we hebben natuurlijk ook films van andere regisseurs, niet te vergeten.”

“Ik heb geprobeerd met mijn ‘knikkers’ de hele wereld te bestrijken. ‘La Ultima Tierra’ is een film uit Paraguay, een ongelooflijk debuut van een 32-jarige jongen, over een oudere man die zijn vrouw verliest. Dat is echt prachtig in verstilde beelden weergegeven. Toen ik deze film voor het eerst zag op het IFFR was de hele zaal muisstil, het was ontzettend ontroerend.

We tonen ook ‘Samsara’, een film uit Thailand. Waar de vorige film een meer christelijke invalshoek heeft, is deze meer boeddhistisch van aard. Het gaat om een vrouw die stervende is, en aan een jonge monnik vraagt om haar te begeleiden in het sterfproces. Haar ziel gaat op reis naar een ander lichaam, dat voortleeft in Afrika. Voor ‘Samsara’ hebben we besloten het balkon in het Royal Theater te sluiten, omdat de regisseur benadrukt dat de kijker de film zo dicht mogelijk op het doek moet ervaren.

De vijfde en laatste film, ‘Spira Mirabilis’, laat zich moeilijk duiden. De Italiaanse documentaire draait om de menselijke obsessie naar onsterfelijkheid, en toont dit in de vorm van een eindeloze levenscyclus van een kwal, het eindeloze werk aan een eeuwenoude kathedraal van Milaan en meer. Het is een film die mij jaren geleden op het filmfestival van Venetië echt in extase bracht. Deze is nog niet eerder in de Benelux vertoond. Kortom: een unieke kans.”

Het klinkt niet als lichte kost, klopt dat?

“Klopt, het zijn bijzondere films, maar ik zou tegen mensen willen zeggen: stel je ervoor open, neem de tijd en laat je betoveren. De huidige filmindustrie is gericht op vluchtigheid en anti-verveling. Maar de tijd nemen voor één van deze films kan levensbepalend zijn. Het ritme en tempo bij auteursfilms in filmhuizen ligt sowieso lager. De grondslag daarvoor is gelegd in de jaren zestig, het tijdperk van de avant-garde en experimentele films waarin Warhol ook actief was. In die tijd werd er veel geëxperimenteerd met montage, kadrering, het was over het algemeen langzaam. Warhol wilde zelf ook geen verhalen vertellen met zijn films, of karakters introduceren en uitdiepen. Hij wilde experimenteren met het medium. En dat was juist zo mooi.”

Fabian de Kloe, Artistiek Leider SCHUNCK Museum: “Het is bijzonder en tegelijkertijd voor de hand liggend dat het Filmhuis en SCHUNCK de handen ineenslaan rondom het veelzijdige oeuvre en de scene van Andy Warhol. Niet alleen omdat film een belangrijk medium is binnen Warhol’s oeuvre, maar vooral ook om samen meer publiek te bereiken. Het is een mooie basis voor toekomstige samenwerking.”

Immanuel: “Met iedere nieuwe tentoonstelling van SCHUNCK wordt de samenwerking met Filmhuis De Spiegel hechter.”