Latijns-Amerika staat volop in de belangstelling. In veel landen heeft de afgelopen jaren ontevredenheid bij de bevolking tot gewelddadige uitbarstingen geleid. Commentaren noemen teleurstelling over het falen van de democratie, de onuitroeibare corruptie en het neoliberale economische beleid als oorzaken. Het coronavirus heeft de structurele onvolkomenheden, waaronder een zwakke gezondheidszorg en een grote informele economie, nog verder benadrukt. Toch blijft het hoe en waarom vaak onduidelijk.
Een van de manieren om meer te weten te komen over dit fascinerende continent is naar films kijken. Van 2005 tot 2013 vond elk voorjaar in Utrecht het Latin American Film Festival the Netherlands (LAFF) plaats. Het is door bezuinigingen in de culturele sector opgeheven. Jammer, want films en documentaires uit Midden- en Zuid-Amerika zijn alleen maar beter geworden. Aan goede arthouse films is eveneens geen gebrek.
Wat maakt deze films nou zo bijzonder? Dat heeft te maken met hun toegankelijkheid en de grote diversiteit aan onderwerpen. Latijns-Amerika kent onmiskenbaar westerse invloeden, maar er zijn ook grote inheemse gemeenschappen met eigen tradities. Ruim vijf eeuwen na de Spaans-Portugese kolonisatie is de emancipatie van veel van deze groepen onmiskenbaar, al is er nog een lange weg te gaan waar het bijvoorbeeld de positie van indianen en het geweld tegen vrouwen betreft.
Het adagium ‘hoe witter hoe beter’ verdwijnt door rassenvermenging naar de achtergrond. De bevolking in Latijns-Amerika bestaat uit migranten uit Azië, Europa, het Midden-Oosten, afstammelingen van Afrikaanse slaven en – meestal onderaan de maatschappelijke ladder – de oorspronkelijke bevolking. Het zorgt voor complexe, levendige samenlevingen die ook nog eens onderling flink verschillen. Dat levert vele, sterk uiteenlopende verhalen op. De etnische diversiteit, indrukwekkende natuur, tastbare historie en de rijkdom aan talen en culturen maken dat dit werelddeel veel te bieden heeft.
Latijns-Amerikaanse films laten het allemaal zonder voorbehoud zien: de tegenstellingen tussen rijk en arm, discriminatie en racisme, geweld van militairen en drugsbendes, machismo, de verwoesting van de natuur en overleven in de stadsjungle van megasteden als Buenos Aires, Rio de Janeiro, São Paulo, Lima en koploper Mexico-Stad (20 miljoen inwoners). Maar ook: levenslust, vrolijkheid en een groot talent om te improviseren. De latino’s houden ons, ogenschijnlijk zo nuchtere Nederlanders, daarmee een fraaie spiegel voor.
Filmhuis De Spiegel vertoont regelmatig Latijns-Amerikaanse films voorafgegaan door een inleiding. De afgelopen jaren waren bij ons te zien:
September 2022: Sundown (Michel Franco) – Mexico
Augustus 2022: Maternal (Maura Delpero) – Argentinië
Juni 2022: Nudo Mixteco (Ángeles Cruz) – Mexico
Maart 2022: Tantas Almas (Nicolás Rincón Gille) – Colombia
December 2021: El Abrazo de la Serpiente (Ciro Guerra) – Colombia
Juli 2021: Sin Señas Particulares (Fernanda Valadez) – Mexico
December 2020: Songs of Repression (Marianne Hougen-Moraga) – Chili (ingeleid door Wim van Kempen)
November 2020: Nothing but the Sun (Arami Ullon) – Paraguay
Oktober 2020: La Camarista (Lila Avilés) – Mexico
Augustus 2020: Blanco en Blanco (Théo Court) – Chili
Juli 2020: La Cordillera de los Sueños (Patricio Guzmán) – Chili (ingeleid door Wim van Kempen)
Februari 2020: The Invisible Life of Eurídice Gusmão (Karim Aïnouz) – Brazilië
December 2019: Nuestro Tiempo (Carlos Reygadas) – Mexico
November 2019: Rojo (Benjamín Naishtat) – Argentinië
Augustus 2019: Tarde Para Morir Joven (Dominga Sotomayor Castillo) – Chili
Januari 2019: Rey (Niles Atallah) – Chili
Door: Armand Leenaers, kenner van Latijns-Amerika, historicus en oud-bestuurslid bij het Latin American Film Festival the Netherlands (LAFF)
Toelichting foto: Latijns-Amerika kent westerse invloeden, maar er zijn ook grote inheemse gemeenschappen met eigen tradities.